Senarai Definisi Fizik Tingkatan 4 & 5 (SPM) - Versi Bahasa Melayu

Sumber: http://anyflip.com/ncwb/bugw/basic

》Gunakan carian halaman untuk memudahkan pencarian anda. 😀

KOLEKSI DEFINISI / MAKNA / ISTILAH / FORMULA
FIZIK SPM

Disediakan oleh:
En. Muhamad Fariez Bin Mustafar

B. Ed. Sc. Physics Hons. (UPSI)

fariez86@ymail.com

Ketua Panitia Fizik
SMK Tebedu

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 1
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

ISI KANDUNGAN

Bab Tajuk

1 Pengenalan Kepada Fizik
2 Daya dan Gerakan 
3 Daya dan Tekanan
4 Haba
5 Cahaya 
6 Gelombang 
7 Elektrik 
8 Keelektromagnetan 
9 Elektronik 
10 Radioaktif

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 2
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

BAB 1 : PENGENALAN KEPADA FIZIK

Bil Istilah Definisi / Makna Simbol/ Formula / Contoh /
. Unit Catatan

1 Kuantiti Fizik Kuantiti yang boleh diukur. Contoh:
Panjang, jisim, masa, suhu, arus
2 Kuantiti Asas Kuantiti yang tidak boleh diterbitkan dalam sebutan kuantiti-kuantiti elektrik.
fizik yang lain. Contoh:
Halaju, daya, pecutan, momentum,
3 Kuantiti Gabungan kuantiti-kuantiti asas secara pendaraban atau pembahagian ketumpatan, kerja.
Terbitan atau kedua-duanya. Contoh:
Meter, kg, saat, Kelvin, Ampere.
4 Unit Asas Unit yang tidak boleh diterbitkan dalam sebutan unit-unit yang lain.
Contoh:
5 Unit Terbitan Gabungan unit-unit asas secara pendaraban atau pembahagian atau m s-1, m s-2, joule, Nm-2, kg ms-1
kedua-duanya.

6 Kejituan Kejituan pengukuran ialah betapa hampir suatu nilai pengukuran
kepada nilai sebenar.

Kebolehan alat mengukur sesuatu kuantiti secara konsisten dengan
7 Kepersisan sedikit atau tiada sisihan relatif antara bacaan-bacaan yang

diperolehnya.

8 Kepekaan Kebolehan suatu alat mengesan perubahan kecil kuantiti fizik yang
diukurnya.

9 Ralat Perbezaan antara suatu nilai pengukuran dengan nilai sebenar.

10 Ralat
Bersistem

11 Ralat Rawak

12 Ralat Paralaks Kesilapan pengukuran yang berlaku apabila seseorang membaca tanda
skala dari kedudukan yang salah.

13 Ralat Sifar Penunjuk alat pengukuran tidak berada pada kedudukan ‘0’ apabila
alat itu tidak digunakan.

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 3
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

14
15
16
17
18

BAB 2 : DAYA DAN GERAKAN

1 Kuantiti Kuantiti fizik yang mempunyai magnitud (nilai) sahaja. Contoh:
Skalar Jisim, masa, ketumpatan, isi
padu, laju, dll.
2 Kuantiti Kuantiti fizik yang mempunyai magnitud dan arah. Contoh:
Vektor Halaju, sesaran, daya,
momentum, dll.
3 Gerakan Suatu gerakan sepanjang suatu garis lurus.
linear v s
t
4 Jarak Jumlah panjang lintasan yang dilalui oleh objek itu. Simbol : s
(Kuantiti skalar) Unit SI : m v s
t
5 Sesaran Jarak di antara dua lokasi yang diukur dengan lintasan yang paling dekat yang Simbol : s
menghubungi lokasi-lokasi itu dalam arah yang tertentu. Unit SI : m a  vu
(Kuantiti vektor) t

6 Laju Kadar perubahan jarak. Simbol : v
(Kuantiti skalar) Unit SI : m s-1

7 Halaju Kadar perubahan sesaran. Simbol : v
(Kuantiti vektor) Unit SI : m s-1

8 Pecutan Kadar perubahan halaju. Simbol : a
Unit SI : m s-2

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 4
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

Nyahpecutan Simbol : a a  vu
9 (pecutan Objek yang bergerak dengan halaju yang semakin berkurang. Unit SI : m s-2 t

negatif) W  mg

Sifat semula jadi suatu objek yang cenderung untuk menentang sebarang m1u1  m2u2  m1v1  m2v2
m1u1  m2u2  (m1  m2 )v
10 Inersia perubahan keadaan asalnya, sama ada keadaan pegun atau keadaan bergerak.

(Inersia boleh dinyatakan dalam hukum gerakan Newton pertama)

11 Jisim Kuantiti zarah dalam suatu objek. Simbol : m
Unit SI : kg

12 Berat Berat suatu objek ialah daya tarikan graviti ke atas objek itu. Simbol : W
(Kuantiti skalar) Unit SI : Newton (N)

13 Momentum Momentum linear atau momentum sesuatu objek ditakrifkan sebagai hasil Simbol : p
darab jisim objek itu dengan halajunya. Unit SI : kg m s-1

Prinsip Prinsip keabadian momentum menerangkan bahawa dalam suatu sistem yang

14 Keabadian terdiri daripada beberapa objek yang bertindak balas, jumlah momentum

Momentum adalah malar jika tiada daya luar bertindak ke atas sistem itu.

Dalam perlanggaran kenyal,

i) Momentum diabadikan

15 Perlanggaran ii) Tenaga kinetik diabadikan
kenyal iii) Objek-objek yang berlanggar bergerak berasingan selepas

perlanggaran

iv) Jumlah tenaga terabadi.

Dalam perlanggaran tidak kenyal,

16 Perlanggaran i) Momentum diabadikan
tidak kenyal ii) Tenaga kinetik tidak diabadikan
iii) Objek-objek yang berlanggar bercantum dan bergerak

iv) Jumlah tenaga terabadi.

Daya tunggal yang dihasilkan oleh hasil tambah secara vektor dua atau lebih
17 Daya paduan daya yang bertindak ke atas sesuatu objek.

(kuantiti vektor)

18 Daya bersih

19 Daya tidak
seimbang

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 5
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

Daya

20 seimbang /
Keseimbangan

daya

21 Daya Impuls Daya impuls ditakrifkan sebagai kadar perubahan momentum terhadap Simbol : F F  mv  mu
masa tindakan yang singkat bagi sesuatu objek yang bergerak, contohnya Unit SI : N t

semasa perlanggaran. Ft  mv  mu

22 Impuls Impuls ditakrifkan sebagai perubahan momentum. Simbol : Ft gF
(kuantiti vektor) Unit SI : kg m s-1 @ N s m

23 Medan graviti g = 10 m s-2

24 Kekuatan 9.8 N kg-1 Contoh:
medan graviti Inersia

25 Pecutan Simbol : g F  ma
graviti Unit : m s-2

Gerakan sesuatu objek yang jatuh yang hanya bergantung kepada daya graviti

26 Jatuh bebas sahaja.

* Jatuh bebas hanya berlaku dalam vakum (tiada udara)

27 Hukum Sesuatu objek akan kekal dalam keadaan asalnya, iaitu dalam keadaan
Gerakan pegun atau keadaan gerakan dengan halaju seragam jika tiada daya luar
Newton bertindak ke atas objek itu.
Pertama

28 Hukum Hukum Gerakan Newton Kedua menyatakan bahawa kadar perubahan Simbol : F
Gerakan momentum adalah berkadar terus dengan daya paduan yang bertindak ke Unit SI : N
Newton atas objek itu pada arah yang sama dengan arah tindakan daya paduan itu.
Kedua

29 Hukum Hukum Gerakan Newton Ketiga menyatakan bahawa untuk setiap daya
Gerakan tindakan, terdapat satu daya tindak balas yang bermagnitud sama dan
Newton bertindak pada arah yang bertentangan.
Ketiga

30 Prinsip Leraian daya ialah satu proses di mana satu daya tunggal boleh diuraikan
Leraian Daya kepada dua komponen. Proses ini merupakan songsangan kepada prinsip
paduan daya.

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 6
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

31 Tenaga Tenaga ialah keupayaan atau kebolehan suatu sistem untuk melakukan Simbol : E
kerja. Unit SI : Joule @ J
(Kuantiti skalar)

32 Daya geseran

33 Kerja yang Hasil darab magnitud sesaran dan komponen daya yang selari dengan Simbol : W W  Fs
dilakukan arah sesaran itu. Unit SI : Joule @ J PW

34 Kuasa Kuasa ialah kadar melakukan kerja atau kadar pemindahan tenaga. Simbol : P t
Unit SI : Watt @ W
Atau
35 1 watt
P E
36 Tenaga Tenaga yang diperoleh oleh suatu jasad apabila jasad itu bergerak. Simbol : E t
Kinetik Unit SI : Joule @ J
E  1 mv2
37 Tenaga Tenaga yang dipunyai oleh jasad itu disebabkan oleh kedudukan atau 2
Keupayaan keadaan jasad itu.
E  mgh
38 Tenaga Tenaga keupayaan suatu jasad yang disebabkan oleh ketinggian jasad Simbol : E E  1 Fs
keupayaan Unit SI : Joule @ J
graviti itu. 2
Simbol : E
Tenaga Unit SI : Joule @ J

39 keupayaan Tenaga keupayaan suatu jasad yang disebabkan oleh keadaan jasad itu. Simbol : 

kenyal Unit : g cm-3 @ kg m-3

40 Ketumpatan Jisim per unit isipadu.

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 7
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

Prinsip Prinsip keabadian tenaga menyatakan bahawa tenaga tidak boleh dicipta

41 keabadian atau dimusnahkan tetapi boleh berubah daripada satu bentuk ke bentuk

tenaga yang lain.

42 Kecekapan Kecekapan suatu alat didefinisikan sebagai peratusan tenaga input yang Kecekapan  Tenaga output yang berguna 100
bertukar kepada tenaga yang berguna. Tenaga input

43 Kekenyalan Kekenyalan suatu bahan ialah kebolehan bahan itu untuk kembali ke bentuk Atau
dan saiz asalnya apabila daya yang dikenakan ke atasnya dialihkan.
Kecekapan  Kuasa output yang berguna 100
Hukum Hooke menyatakan bahawa pemanjangan suatu bahan kenyal Kuasa input

44 Hukum Hooke berubah secara langsung dengan daya regangan yang bertindak terhadapnya Contoh:
jika daya itu tidak melebihi had kekenyalan bahan itu. Tali getah, span.

Daya maksimum yang boleh dikenakan ke atas spring itu sebelum spring F  kx
45 Had kenyal itu kehilangan sifat kekenyalannya. Jika daya regangan melebihi had ini,
kF
spring tidak akan kembali ke panjang asalnya. x

46 Pemalar Daya per unit regangan.
spring

47

48

49

50

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 8
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

BAB 3 : DAYA DAN TEKANAN

1 Tekanan Tekanan ditakrifkan sebagai daya yang bertindak secara normal per unit Simbol : P P  Daya, F
Luas, A
luas permukaan sentuhan. Unit SI : Pascal @ N m-2
P  hg

2 Tekanan Simbol : P h  kedalaman air
dalam cecair
Unit SI : Pascal @ N m-2   ketumpatan cecair

g  pecutan graviti, 10 m s2

3 1 Pascal @
1 N m-2

4 Tekanan Tekanan atmosfera, Pat ialah tekanan yang dikenakan oleh atmosfera ke atas Simbol : Pat
atmosfera permukaan bumi dan semua jasad di bumi.

5 Prinsip Pascal Prinsip Pascal menyatakan bahawa tekanan yang dikenakan pada F1  daya input F1  F2
permukaan suatu bendalir dalam bekas tertutup akan dipindah dengan A1  luas keratan rentas silinder input A1 A2
seragam ke seluruh bahagian bendalir itu. F2  daya output
F  berat bendalir
A2  luas keratan rentas silinder output yang disesarkan

6 Daya apungan Daya apungan = Berat air tersesar. Simbol : F Vg
Unit SI : N

Prinsip Archimedes menyatakan bahawa apabila satu objek direndam

sebahagian atau sepenuhnya di dalam suatu bendalir, objek itu akan

7 Prinsip mengalami satu daya apungan ke atas yang sama dengan berat bendalir
Archimedes yang tersesar.

Berat di udara = Berat sebenar
Berat dalam bendalir = Berat ketara

Prinsip Bernoulli menyatakan bahawa apabila halaju aliran bendalir

8 Prinsip bertambah, tekanan dalam bendalir itu berkurang.
Bernoulli *udara, gas, cecair dan air adalah bendalir, maka kesemua ini mematuhi

prinsip Bernoulli.

9

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 9
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

BAB 4 : HABA

1 Suhu Suhu ialah darjah kepanasan sesuatu bahan.

2 Keseimbangan i) Apabila dua objek berada dalam keseimbangan terma, kadar
Terma bersih pemindahan tenaga antara dua objek itu adalah sifar.

ii) Dua objek yang berada dalam keseimbangan terma mempunyai
suhu yang sama.

3 Takat beku Suhu bagi ais tulen melebur di bawah tekanan atmosfera piawai. Nilai: 0C

4 Takat didih Suhu air mendidih di bawah tekanan atmosfera piawai. Nilai: 100C

Suatu objek yang mempunyai muatan haba yang besar memerlukan Muatan haba suatu objek bergantung pada:
5 Muatan haba kuantiti haba yang lebih besar untuk menaikkan suhunya sebanyak 1OC.
i) Jisim objek, dan
*semakin besar objek, semakin besar muatan habanya. ii) Jenis bahan objek itu.

6 Muatan haba Muatan haba tentu suatu bahan, c  Q ialah haba yang diperlukan untuk Simbol : c c Q
tentu m Unit : J kg-1 OC-1 m

menaikkan suhu sebanyak 1OC bagi 1 kg bahan itu.

7 Haba pendam Haba yang diserap atau haba yang dibebaskan oleh sesuatu bahan semasa
perubahan keadaan jirim tanpa kenaikan suhu.

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 10
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

8 Haba pendam Haba pendam tentu pelakuran suatu bahan ialah haba yang diperlukan Haba pendam tentu:
tentu pelakuran untuk mengubah 1 kg bahan itu daripada pepejal kepada cecair pada LQ
suhu tetap.
m
Simbol : L
Unit : J kg-1 Kuantiti haba, Q yang diperlukan:
Q  mL
Haba pendam Haba pendam tentu pengewapan suatu bahan ialah haba yang
diperlukan untuk mengubah 1 kg bahan itu daripada cecair kepada gas Jika haba dibekalkan oleh
9 tentu pemanas elektrik:
Pt  mL
pengewapan pada suhu tetap. P  kuasa pemanas dlm. unit W
t  masa dlm. saat
Hukum Boyle menyatakan bahawa bagi suatu jisim gas yang tetap,
10 Hukum Boyle tekanan gas itu adalah berkadar songsang dengan isi padunya jika suhu P1V1  P2V2

gas itu adalah tetap. V1  V2
Hukum Charles menyatakan bahawa bagi suatu jisim gas yang tetap, isi T1 T2
11 Hukum Charles padu gas itu berubah secara langsung dengan suhu mutlaknya jika
tekanan gas itu adalah tetap. P1  P2
Hukum Tekanan menyatakan bahawa bagi suatu jisim gas yang tetap, T1 T2
12 Hukum tekanan tekanan gas itu berubah secara langsung dengan suhu mutlaknya jika
isi padu gas itu adalah tetap.

13 Sifar mutlak

14 Suhu mutlak

15 Skala Kelvin

16

17

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 11
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

BAB 5 : CAHAYA

1 Hukum i) Sudut pantulan, r adalah sentiasa sama dengan sudut tuju, i.
pantulan ii) Sinar tuju, sinar pantulan, dan garis normal berada pada satah yang

sama.

2 Paksi utama

3 Pusat Pusat lengkungan, C cermin melengkung ialah pusat sfera bagi cermin Simbol : C
lengkungan melengkung. Simbol : R

4 Jejari Jejari lengkungan, R ialah jarak di antara C dengan cermin.
lengkungan

5 Titik fokus

6 Imej nyata Imej yang dapat ditangkap oleh skrin.

7 Imej maya Imej yang tidak dapat dilihat pada skrin.

8 Jarak objek Jarak di antara objek dengan cermin. Simbol : u

9 Jarak imej Jarak di antara imej dengan cermin. Simbol : v

Apabila sinar cahaya ditujukan ke atas permukaan suatu cermin, cahaya
10 Pantulan cahaya tidak merambat melaluinya, tetapi dipantul balik oleh cermin satah.

Fenomena ini dikenali sebagai pantulan cahaya.

11 Pembiasan Pembiasan cahaya ialah suatu fenomena yang mana alur cahaya
cahaya mengubah arahnya apabila merambat dari satu medium ke medium lain
yang berlainan ketumpatannya.

Hukum Pembiasan menyatakan bahawa apabila suatu sinar cahaya

12 Hukum merambat dari satu medium ke medium yang lain, sin i  pemalar
pembiasan i) Sinar tuju, sinar pembiasan dan garis normal terletak pada satah sin r
yang sama.
ii) Nisbah sin i kepada sin r ialah suatu pemalar.

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 12
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

13 Hukum Snell n  sin i
sin r

Nisbah sin i ialah suatu ukuran yang menunjukkan banyaknya sinar n  sin i ,
sin r sin r

14 Indeks cahaya terbias apabila merambat melalui suatu medium dari vakum n  Laju cahaya di dalam vakum @ udara, c
pembiasan Laju cahaya di dalam medium, v

atau udara.

15 Dalam nyata Kedalaman yang sebenar.

16 Dalam ketara Kedalaman yang mana imejnya kelihatan lebih dekat dengan permukaan
air.

17 Sudut genting Sudut tuju apabila sudut pembiasan sama dengan 90O.

18 Pantulan dalam Fenomena pantulan cahaya di permukaan dalam suatu medium dikenali Rujuk buku Fokus Sukses
m/surat 186 – 188.
penuh sebagai pantulan dalam penuh.

19 Panjang fokus Jarak di antara titik fokus dengan pusat optik suatu kanta. Simbol: f Rujuk buku Fokus Sukses
m/surat 192.
20 Kuasa kanta Kuasa kanta ditakrifkan sebagai songsangan panjang fokus yang diukur Simbol :
dalam unit meter. Unit : diopter (D) Kuasa kanta  1  1
panjang fokus f

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 13
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

Pembesaran linear, m  Tinggi imej
Tinggi objek

Nisbah tinggi imej kepada tinggi objek.

21 Pembesaran Atau atau m  Jarak imej
linear Jarak objek

Nisbah jarak imej kepada jarak objek.

m  h1  v
h0 u

22 Formula kanta 1  1  1 u = jarak objek
f uv v = jarak imej
f = panjang fokus

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 14
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

BAB 6 : GELOMBANG

Gelombang ialah suatu gangguan yang bergerak merentasi ruang atau 1. Buku teks – bermula m/surat 2.
2. Buku Kuasai Melalui Diagram – bermula m/surat
medium dalam satu siri ayunan.
1 Gelombang Punca gelombang ialah getaran atau ayunan. 128

Gelombang memindahkan tenaga dari satu titik ke titik lain. Contoh: Gelombang bunyi.
Tenaga dipindahkan tanpa memindahkan medium.
Contoh: Gelombang cahaya.
2 Gelombang Gelombang yang terhasil dari zarah-zarah medium yang bergetar.
mekanikal

3 Gelombang Gelombang yang terdiri dari ayunan medan elektrik dan medan
elektromagnet magnet yang dapat merambat melalui vakum.

4 Gelombang Gelombang membujur ialah gelombang yang arah getaran zarah-zarah
membujur
mediumnya SELARI dengan arah perambatan gelombang.

Gelombang Gelombang melintang ialah gelombang yang arah getaran zarah-zarah
melintang
5 mediumnya BERSERENJANG dengan arah perambatan

gelombang.

Muka gelombang ialah garis atau permukaan satah yang

menyambungkan semua titik yang bergetar pada fasa yang sama dan
berada pada jarak yang sama dari sumber gelombang.
6 Muka Muka gelombang terbahagi kepada dua:
gelombang

i) Muka gelombang membulat

ii) Muka gelombang satah

7 Satu ayunan
lengkap

8 Amplitud Sesaran maksimum zarah dari kedudukan keseimbangan. Simbol : a
(Rujuk buku teks m/surat 8) Unit : meter, m

9 Tempoh Masa yang diambil oleh sesebuah system ayunan untuk melakukan satu Simbol : T
ayunan lengkap. Unit : s (saat)
(Rujuk buku teks m/surat 9)

10 Frekuensi Bilangan ayunan lengkap dalam satu saat. Simbol : f f 1
(Rujuk buku teks m/surat 9) Unit : Hertz (Hz) Tempoh, T

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 15
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

11 Panjang Jarak di antara dua titik sefasa yang berturutan. Simbol :  (lambda)  v
gelombang (Rujuk buku teks m/surat 8) f
Unit : meter, m
Jarak yang dilalui oleh suatu gelombang dalam satu tempoh masa v f
Simbol : v
12 Laju gelombang dalam arah perambatan. Unit : m s-1
(Rujuk buku teks m/surat 10)

Sistem mengalami kehilangan tenaga secara beransur-ansur. Pada
masa yang sama, amplitud sistem berkurang dan menjadi sifar pada
akhirnya.

13 Pelembapan Pelembapan berpunca daripada: Rujuk buku teks

i) Pelembapan luar – sistem kehilangan tenaga untuk mengatasi m/surat 12 - 13

daya rintangan dan geseran udara.

ii) Pelembapan dalam- sistem kehilangan tenaga kerana
regangan dan mampatan zarah-zarah dalam sistem tersebut.

Frekuensi asli ialah frekuensi sesuatu sistem ketika berayun secara

14 Frekuensi asli bebas tanpa sebarang tindakan daya luar. Setiap sistem ayunan
mempunyai frekuensi asli yang tersendiri.

(Rujuk buku teks m/surat 13)

Resonans berlaku apabila suatu sistem ayunan dikenakan daya luar
15 Resonans berfrekuensi sama dengan frekuensi asli sistem ayunan tersebut.

Sistem ayunan dikatakan mengalami ayunan paksa. (m/surat 13)

16 Pantulan Fenomena perubahan arah perambatan gelombang apabila suatu
gelombang gelombang terkena pada suatu halangan.

17 Pembiasan Perubahan arah perambatan suatu gelombang disebabkan oleh
gelombang perubahan laju gelombang ketika merambat merentasi dua medium

atau keadaan yang berlainan.

18 Pembelauan
gelombang

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 16
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

Ciri-ciri Panjang Frekuensi, Laju, v Amplitud, Arah
Fenomena gelombang,  f a perambatan

Pantulan Tidak berubah Tidak berubah Tidak berubah Tidak berubah Berubah

Perbezaan Kawasan:
Dalam ke cetek
19 pantulan, Kawasan: Kawasan: (mendekati garis
pembiasan, Dalam ke cetek Dalam ke cetek (laju normal)
berkurang)
pembelauan Pembiasan (  berkurang) Tidak berubah
Cetek ke dalam
Cetek ke dalam (laju meningkat) Cetek ke dalam
(menjauhi garis
(  meningkat) normal)

Pembelauan Tidak berubah Tidak berubah Tidak berubah Berkurang Berubah

Interferens ialah kesan superposisi dua atau lebih gelombang yang

20 Interferens koheren.   ax
Interferens berlaku ketika dua atau lebih gelombang bertemu dan D

bertindih ketika sedang merambat dalam medium yang sama.

21 Sumber Merupakan sumber yang menghasilkan gelombang dengan frekuensi
koheren yang sama dan fasa yang sama atau beza fasa yang tetap.

Prinsip superposisi menyatakan bahawa apabila dua atau lebih gelombang

22 Prinsip bertindih pada satu titik pada satu masa yang tertentu, sesaran paduan
superposisi gelombang pada titik itu adalah sama dengan hasil tambah sesaran setiap

komponen gelombang ndividu pada masa itu.

23 Interferens
membina

24 Interferens
memusnah

25 Gelombang
bunyi

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 17
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

26 Spektrum Satu siri susunan gelombang elektromagnet yang disusun mengikut tertib 1. Buku teks m/surat 57- 59
elektromagnet frekuensi atau panjang gelombang. 2. Buku Kuasai Melalui Diagram m/surat 152 – 156

27

28

29

30

31

32

33

BAB 7 : ELEKTRIK

1 Arus elektrik Kadar pengaliran cas elektrik melalui suatu konduktor. Simbol : I
Unit : Ampere, A

2 1 Ampere Arus elektrik yang mengalir melalui suatu konduktor jika 1 coulomb cas
mengalir melalui suatu londuktor dalam masa 1 saat.

Kawasan yang mengalami daya elektrik yang bertindak ke atas cas.

3 Medan elektrik *Setiap cas elektrik atau jasad bercas menghasilkan medan elektrik di
sekelilingnya.

4 Beza keupayaan Kerja, W, yang dilakukan untuk menggerakkan 1 Coulomb cas, Q, antara Simbol : V V W
dua titik di dalam suatu medan elektrik. Q

5 1 volt beza Satu kerja sebanyak 1 joule dilakukan untuk memindahkan cas sebanyak 1 Unit : volt, V
keupayaan C dari satu titik ke titik yang lain di dalam medan elektrik.

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 18
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

6 Rintangan Nisbah beza keupayaan, V, kepada arus, I, yang melaluinya. Simbol : R RV
Unit : ohm,  I

Hukum Ohm menyatakan bahawa arus yang mengalir melalui suatu V  IR
konduktor adalah berkadar langsung dengan beza keupayaan

7 Hukum Ohm merentasi hujungnya, dengan keadaan suhu dan keadaan fizikal yang lain Kecerunan graf V

adalah tetap. melawan I adalah R.

V I 1. Buku teks m/surat 89- 90

8 Superkonduktor 2. Buku Kuasai Melalui Diagram m/surat 164 – 165

9 Litar bersiri 1. Buku teks – bermula m/surat 92
Rujuk perbandingan antara litar sesiri dengan litar selari di dalam
buku teks m/surat 96. 2. Buku Kuasai Melalui Diagram – bermula m/surat
166
10 Litar selari

11 Daya gerak Jumlah tenaga yang dibekalkan oleh satu sel untuk menggerakkan satu Simbol : E EW
Q
elektrik (d.g.e.) unit cas melalui satu litar lengkap. Unit : volt, V

12 Rintangan Rintangan dalaman ialah rintangan antara suatu sumber yang disebabkan Simbol : r E  V  Ir
dalaman @
oleh elektrolit atau elektrodnya. Unit : ohm, 
E  IR  Ir
13 Kuasa elekrik Kuasa elektrik ialah kadar pertukaran tenaga elektrik kepada bentuk Simbol : P P  VI
tenaga yang lain di dalam suatu litar elektrik. Unit : Watt, W @
P  I2R
@
P  V2
R

14 Kecekapan Kecekapan  Kuasa output 100%
tenaga Kuasa input

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 19
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

15

16

17

18

19

20

BAB 8 : KEELEKTROMAGNETAN

1 Elektromagnet Elektromagnet ialah suatu alat yang bertindak sebagai satu magnet
(magnet sementara) apabila arus mengalir melalui dawai.

2 Medan magnet

Kekuatan medan magnet boleh ditambah dengan:

3 Kekuatan i) Menambahkan bilangan lilitan.
medan magnet ii) Menggunakan teras besi lembut untuk menumpukan garis

medan magnet.

iii) Meningkatkan arus elektrik.

4 Medan lastik Terhasil apabila medan-medan magnet digabungkan.
(catapult field)
Ketidakseimbangan kekuatan medan magnet dalam medan lastik akan
menghasilkan suatu daya bertindak ke atas dawai itu.

5 Aruhan Penghasilan arus elektrik dalam suatu konduktor di bawah aruhan
elektromagnet suatu medan magnet yang berubah-ubah dikenali sebagai aruhan
elektromagnet.

Peraturan
6 tangan kiri

Fleming

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 20
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

Peraturan
7 tangan kanan

Fleming

Hukum Lenz menyatakan bahawa arus teraruh yang terhasil sentiasa
8 Hukum Lenz mengalir pada arah yang menentang perubahan yang

menghasilkannya.

Hukum Faraday menyatakan bahawa, magnitud daya gerak elektrik
9 Hukum Faraday teraruh berubah secara langsung dengan kadar perubahan fluks

magnet yang melalui suatu konduktor.

10 Arus terus (d.c.) Arus seragam yang hanya mengalir dalam satu arah sahaja di dalam suatu Contoh: Bateri
litar. Contoh: Stesen janakuasa.

Arus dengan magnitud dan arah pengaliran yang sentiasa berubah-

11 Arus ulang alik ubah secara berkala berbanding masa.
Arus ulang alik sentiasa mengalir secara berulangan dalam dua arah
(a.c.)

yang berlawanan dan mempunyai frekuensi.

12 Transformer Transformer merupakan suatu alat yang digunakan untuk menukarkan
beza keupayaan input kepada output yang dikehendaki.

13 Transformer Transformer injak naik digunakan untuk MENAIKKAN beza Lihat perbandingan Vp  N p
dalam buku Kuasai Vs Ns
injak naik keupayaan arus ulang-alik. Melalui Diagram

14 Transformer Transformer injak turun digunakan untuk MENURUNKAN beza m/surat 207.

injak turun keupayaan arus ulang-alik.

15 Transformer
ideal

16 Arus Eddy Arus teraruh yang terhasil akibat konduktor yang bergerak dalam medan 1. Buku teks – m/surat 170
(Arus pusar) magnet. 2. Buku Kuasai Melalui Diagram –m/surat 208

17 Sistem Merupakan sistem rangkaian kabel penghantar kuasa elektrik dari stesen Contoh syarikat:
Rangkaian Grid jana kuasa elektrik kepada pengguna-pengguna di seluruh Malaysia. TNB (Semenanjung)
SESCO (Sarawak)
Nasional SESB (Sabah)

18

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 21
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

BAB 9 : ELEKTRONIK

Pancaran

1 Termion Pancaran (pembebasan) elektron daripada permukaan logam yang
(Thermionic dipanaskan.

emission)

2 Sinar katod Alur elektron dipancar dari elektrod negatif dan bergerak dengan laju
tinggi dalam tiub vakum.

Suatu alat yang dapat menukarkan isyarat elektrik kepada bentuk visual
dan dipaparkan.

3 Osiloskop Sinar 3 bahagian utama dalam OSK:
Katod (OSK) 1) Senapang Elektron

2) Sistem Pemesongan

3) Skrin Berpendafluor

Bahagian yang menghasilkan alur elektron pada halaju yang tinggi.

4 Senapang Bahagian ini terdiri daripada filamen, grid, anod memfokus dan anod
Elektron
1. Buku teks – bermula m/surat 188
memecut.
2. Buku Kuasai Melalui Diagram –bermula m/surat
Berfungsi untuk memesongkan alur elektron secara menegak dan 219

5 Sistem mengufuk.
Pemesongan Sistem ini terdiri daripada dua pasang plat yang selari, iaitu plat-X dan

plat-Y.

Berfungsi untuk memaparkan isyarat elektrik dalam bentuk visual.

6 Skrin Bahagian dalam skrin disalutkan dengan bahan pendafluor zink sulfida.

Berpendafluor Apabila alur alektron yang berhalaju tinggi melanggar skrin, satu tompok

cahaya terhasil. Tenaga kinetik elektron telah ditukarkan kepada tenaga

cahaya pada skrin.

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 22
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

7 Semikonduktor ialah suatu bahan yang mengkonduksi elektrik lebih baik daripada
penebat, tetapi tidak sebaik konduktor.

8 Semikonduktor Semikonduktor yang ada unsur silikon dan germanium.
tulen / intrinsik Mempunyai sifat kekonduksian elektrik yang rendah.

9 Pendopan Proses penambahan bendasing ke dalam kekisi hablur
(doping) semikonduktor yang tulen untuk mengubah sifat kekonduksian
elektriknya.

10 Semikonduktor Semikonduktor yang telah diubahsuai melalui proses pendopan.
ekstrinsik

11 Semikonduktor Rujuk:
jenis-n 1. Buku teks – bermula m/surat 200
2. Buku Kuasai Melalui Diagram –bermula m/surat
12 Semikonduktor 227
jenis-p
Rujuk:
13 Diod 1. Buku teks – bermula m/surat 204
semikonduktor 2. Buku Kuasai Melalui Diagram –bermula m/surat
229
14 Diod pincang ke
depan

15 Diod pincang
songsang

16 Rektifier Alat yang menukarkan arus ulang-alik kepada arus terus.

17 Rektifikasi Proses penukaran arus ulang-alik kepada arus terus.

Rektifikasi
18 gelombang

separuh
Rektifikasi
19 gelombang

penuh

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 23
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

Peranti elektronik yang juga diperbuat daripada gabungan
semikonduktor jenis-p dan jenis-n.

20 Transistor Suatu transistor mempunyai tiga terminal:
i) Pengeluar, E (membekalkan pembawa cas ke pengumpul)
ii) Tapak, B (mengawal pengaliran cas dari pemancar ke

pengumpul)
iii) Pengumpul, C (menerima cas yang dating dari E)

21 Transistor jenis Terdiri daripada satu semikonduktor jenis-p yang diapit oleh dua
semikonduktor jenis-n.
n-p-n

22 Transistor jenis Terdiri daripada satu semikonduktor jenis-n yang diapit oleh dua
semikonduktor jenis-p.
p-n-p

23 Get logik Get logik merupakan satu peranti suis (suis elektronik) dengan satu Rujuk:
atau lebih terminal input dan satu terminal output. 1. Buku teks – bermula m/surat 214

24 Jadual Digunakan untuk mencatat serta menyenaraikan semua input dan output 2. Buku Kuasai Melalui Diagram –bermula m/surat
kebenaran yang sepadan bagi sesuatu get logik. 235

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 24
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

BAB 10 : KERADIOAKTIFAN

1 Nombor proton, Bilangan proton di dalam nukleus sesuatu atom. X( nukleon ) A
Z Juga dikenali sebagai nombor atom.
( proton ) Z
2 Nombor Jumlah bilangan proton dengan bilangan neutron.
nukleon, A Juga dikenali sebagai nombor jisim.

3 Nuklid Suatu proses nuklear yang mempunyai bilangan proton dan neutron
yang tertentu.

4 Isotop Isotop ialah atom-atom bagi suatu unsur yang mempunyai nombor
proton, Z, yang sama tetapi nombor nukleon, A, yang berlainan.

5 Keradioaktifan Satu pereputan spontan bagi suatu nukleus yang tidak stabil diikuti
dengan pancaran zarah-zarah bertenaga atau foton.

Merupakan proses penguraian nukleus yang tidak stabil menjadi
nukleus yang lebih stabil dengan membebaskan sinaran radioaktif.

6 Reputan i) Pereputan Alfa
radioaktif

ii) Pereputan Beta

iii) Pereputan Gamma

7 Radiasi

Separuh hayat ditakrifkan sebagai: Simbol : T1

Masa yang diambil untuk keaktifan suatu sampel unsur radioaktif 2
berkurang menjadi setengah daripada nilai asalnya.
8 Separuh hayat Unit :
ATAU saat/minit/jam/tahun

Masa yang diambil untuk setengah daripada atom-atom dalam sampel
unsur radioaktif mereput.
Radioisotop merupakan isotop-isotop yang tidak stabil bagi sesuatu unsur.
9 Radioisotop Radioisotop mengalami proses pereputan radioaktif untuk mencapai
kestabilan.

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 25
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

Dalam perubatan
1. Penyurih.
2. Pensterilan.
3. Radioterapi.
4. Penyelidikan perubatan.

10 Aplikasi Dalam industri
radioisotop 1. Pengesan kecacatan bahan industri

2. Tolok ketebalan.

Dalam pertanian
1. Kawalan seranggan perosak.
2. Pengawetan hasil tanaman.
3. Kajian pertanian.

Unit jisim atom 1 u.j.a.

11 (u.j.a.) Bersamaan dengan 1 daripada jisim 1 atom karbon-12. Simbol : u.j.a.  1 1 atom karbon-12
Atomic mass Unit : kg 12
unit 12
(a.m.u)  1  0.012 kg
12 6.021023

 1.661027 kg

12 Pembelahan Merupakan suatu tindak balas apabila nuklid berjisim besar
nucleus
DIPECAHKAN menjadi nuklid-nuklid yang lebih kecil.
(nuclear fission)

13 Pelakuran Merupakan suatu tindak balas PERCANTUMAN nuklid-nuklid yang
nucleus
ringan untuk membentuk nuklid yang lebih berat.
(nuclear fusion)

14 Tindak balas Suatu tindak balas spontan di mana hasil tindak balas boleh
memulakan tindak balas lain yang sama.
berantai

15 Tenaga nuklear Tenaga yang dibebaskan semasa berlakunya tindak balas nuklear
seperti pembelahan nukleus atau pelakuran nukleus.

16 Cacat jisim Nilai perbezaan jisim sebelum dan selepas tindak balas.

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM 26
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

E  mc2

Prinsip E ialah tenaga tindak balas nukleus atau tenaga yang
dibebaskan dalam unit joule.
17 Kesetaraan Menurut prinsip ini, jisim dan tenaga adalah setara tetapi dalam
Jisim-Tenaga bentuk yang berlainan. m ialah cacat jisim dalam unit kg

Einstein

c ialah halaju cahaya dalam vakum, 3108 m s-1

Baca juga tajuk 5.5 (Tingkatan 5) iaitu Kepentingan Pengurusan Bahan Radioaktif Yang Betul

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM ~~ Tamat.  ~~
© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 27

Sumber: http://anyflip.com/ncwb/bugw/basic